Çankırı-Ankara arasında yeni bir bitki türü bulundu: Beygernevüğü

Çankırı Karatekin Üniversitesi Gıda ve Tarım Meslek Yüksekokulu öğretim üyesi Dr. Bilal Şahin ve arkadaşları, Dünyada yalnızca Çankırı iline çok yakın olarak yaşayan yeni bir bitki türü buldu. Dorycnium vuralii Karaman, B.Şahin & Aytaç adı verilen bitki, nesli tehdit altında olduğu anlaşılan hassas bir endemik tür.

Öğretim Üyesi Dr. Bilal Şahin’in açıklamaları şu şekilde:

Ülkemiz çok zengin bir coğrafya. Yer şekilleri, iklimleri, doğal kaynakları ve biyolojik çeşitliliği çok zengin. Hatta biyolojik çeşitlilik alanında, Avrupa kıtası ile yarışır durumda. Ülkemizdeki bitki türü sayısı, neredeyse bütün Avrupa kıtasında yaşayan tür sayısına yakın. Alttürlerle beraber 11binden daha fazla bitki çeşitliliğimiz var. Bizi esas zengin kılan ise bu türlerin 4000 kadarı sadece ülkemizde yaşayan, endemik dediğimiz türler.  Çankırı ili de bu zenginlikte önemli bir paya sahip. Ilgaz dağları ve Çankırı jipsli tepeleri, bu çeşitlilikteki önemli noktalardan ikisidir. Biz de Çankırı ilinin bitki çeşitliliğiyle ilgili araştırmalar yapıyoruz. Bu kapsamda 2021 yılında da, Asperula cankiriensis B.Şahin & Sağıroğlu adını verdiğimiz yeni bir bitki türü daha tanımlamıştık. Böylece dünyada adını Çankırı şehrinden alan 3 bitki türü olmuştu.

2022 yılında esasında ekolojik bir araştırma için yaptığım arazi gezilerimin birinde, Ankara sınırında olan Elmalıpınar köyünde bir çalışma yaptım. Bu köy Ankara iline bağlı olmakla birlikte, Çankırı sınırına sadece 1.5 km uzaklıkta. Bu köyden ilginç bir bitki örneği topladım. Bitki Baklagiller familyasından idi. Laboratuvarda teşhis ederken, bazı özellikleriyle bilinen türlere benzemediğini gördüm. Gazi Üniversitesi ve Aksaray Üniversitesi’nde bu familya üzerinde uzman olan hoca ve arkadaşlarımla irtibata geçerek, onların fikirlerini aldım. Birlikte yaptığımız incelemede bitkinin yeni bir tür olduğuna karar verdik. Hemen gerekli çalışmaları yaparak, makalemizi yazmaya başladık. Bu esnada bitkinin genetik özellikleriyle ilgili de Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi’ndeki arkadaşımızla birlikte inceleme yaptık. Gerçekten çok özel ve ilginç bir bitki olduğu ortaya çıktı. Zira bu cinsin bilinen bütün türleri ormanlık alanlarda, orman içi veya gölgeliklerinde, makilerde yaşıyor. Fakat bizim bitkimiz bozkırda yaşıyor ki, bu cins için değişik bir habitat demek. Bu cinsin dünyada toplam tür sayısı 12, ve cins kendi içinde 3 alt gruba ayrılmış durumda. Hem morfolojik özellikleri, hem de genetik çalışmalarına göre bu türümüz, bu 3 gruba da girmiyor ve ayrı bir yerde konumlanıyor. Yani yakın akrabası yok diyebiliriz. Bu durum da hayli ilginç. Diğer türler yaklaşık 1 metreye kadar boylanabilen çalı tipi bitkiler olmasına karşın, tanımladığımız tür bir karışı geçmeyen küçük otsu yapıda bir bitki. Yetiştiği toprak da hayli enteresan. Bu haliyle makalemizi hazırladık ve ülkemizin en önemli botanik dergisi olan Turkish Journal of Botany adlı dergide yayımlanmasını sağladık. Bitkiye de, yazarlar olarak hepimizin hocası olan Prof. Dr. Mecit Vural hocamızın adını koyarak Dorycnium vuralii Karaman, B.Şahin & Aytaç ismini verdik. Bitkinin Türkçe adı ise Beygernevüğü.

Böylece hem yeni bir tür ilave ederek ülkemizin biyoçeşitliliğinin zenginleşmesine katkı sağlamış olduk, hem de Çankırı coğrafyasının da ne kadar önemli olduğunu ortaya koymuş olduk.  Ancak çok önemli bir nokta var ki; bu tür çok az sayıda bireyden oluşuyor. 2 yıllık gözlemlerimize göre ancak 250 kadar birey var. Yani her an bu türü kaybedebiliriz, nesli tehdit altında. Dolayısıyla mutlaka bu türü koruyup, gelecek nesillere aktarabilmeyi başarmalıyız. Çankırı halkını ve yetkilileri, Dorycnium vuralii  Karaman, B.Şahin & Aytaç türünü tanıtıp korumaya davet ediyoruz.